Lexicon of the Gods
Rossano Galante

De Griekse mythologie is minstens een van de grote inspiratiebronnen van onze verhalencultuur, en ook componist Rossano Galante heeft hieruit geput voor zijn compositie Lexicon of the Gods, een werk uit 3 delen. 

Het eerste deel, “Perseus: Slayer of Medusa”, verhaalt over Perseus, die uitgedaagd wordt om Medusa te verslaan. Medusa is een monsterlijk gedrocht met slangen op haar hoofd in plaats van haren. Iedereen die Medusa aankeek, werd ogenblikkelijk versteend, waardoor niemand ooit levend terugkwam van een bezoekje bij haar.

Perseus wordt bij zijn uitdaging echter geholpen door goden en nimfen, die hem een opgepoetst, blinkend schild meegeven. Na lange omzwervingen arriveert Perseus in de grot van Medusa. Met behulp van het blinkende schild dat hij gebruikt als spiegel, slaagt de held Perseus erin Medusa te onthoofden zonder haar rechtstreeks aan te kijken. Het hoofd stopt hij in een zak zodat het niemand meer kan verstenen.

Het tweede deel “Penthos: Spirit of Grief”, is een beschouwend, melancholisch muziekstuk.

Penthos is geen Griekse god, maar een geest. Toen oppergod Zeus destijds de godendommen verdeelde onder de aanwezigen op de Olymposberg, was Penthos er toevallig niet bij. Toen Penthos later opdaagde, kreeg hij zeggenschap over een domein dat niemand anders wilde: Penthos werd de geest en verpersoonlijking van verdriet en rouw.

In het laatste deel, “Zeus: God of Sky and Thunder”, vormt de oppergod Zeus het hoofdpersonage. Hij speelt in bijna alle Griekse mythes een rol en zit hierbij niet verlegen om tientallen buitenechtelijke kinderen, incestueuze relaties en een oorlog meer of minder. 

In een strijd met zijn vader Kronos om de macht over Hemel en Aarde, ontstaat een helse oorlog tussen Zeus en Kronos. Kronos heeft bijna alle Titanen aan zijn zijde. Zeus bevrijdt daarop de Cyclopen en de honderdarmige reuzen uit de gevangenis van Kronos, en verzekert zich op die manier van hun hulp in de strijd. De Cyclopen voorzien Zeus van door hen gemaakte bliksemschichten, die hij van de Olymposberg naar beneden slingert tot hij de overwinning behaalt. Zo verkrijgt Zeus de heerschappij over de wereld, en de bliksemschichten blijven zijn belangrijkste wapen. 

Rossano Galante, de componist van dit werk, geniet wereldbekende faam om zijn werk in de filmwereld, waar hij o.a. heeft meegewerkt aan grote kaskrakers zoals Avengers, Gods of Egypt, en Fantastic Four.  

Beowulf: an Epic Tale
Kelly Bennette

LO! Praise of the prowess of people-kings 

of spear-armed Danes, in days long sped,

we have heard, and what honor the athelings won!

Zo klinken de eerste regels van het heldendicht Beowulf.  Het is een Oud-Engels heroïsch gedicht in allitererende versvorm en bovendien het vroegste voorbeeld van een in volkstaal geschreven Europees epos. Het gedicht van 3182 regels, werd bewaard op een manuscript dat vermoedelijk uit de 10e eeuw stamt. 

Het gedicht is over het algemeen een fictief werk, maar er komen personen in voor die mogelijks echt bestaan hebben, en gebeurtenissen die waarschijnlijk plaatsvonden tussen de jaren 450 en 600 in Denemarken en Zuid-Zweden. Waarschijnlijk is het verhaal door Deense migranten mondeling overgebracht naar Engeland, en daar later pas vertaald en neergeschreven.

Beowulf is een typisch heldengedicht waarbij het hoofdpersonage, de held, grote afstanden aflegt om zijn kracht te bewijzen tegen bovennatuurlijke demonen en beesten.

Het gedicht verhaalt over de strijd van Beowulf tegen het monster Grendel. Dit monster tiranniseert al twaalf jaar lang Heorot, de grote zaal gebouwd door Hrothgar, koning der Denen. Beowulf, neef van koning Hygelac der Gauten, schiet de koning te hulp met veertien van zijn mannen. De dappere Beowulf en zijn manschappen besluiten te overnachten in Heorot, maar in het holst van de nacht valt Grendel aan. Hij verrast een van de slapende mannen, rijt hem open en verslindt hem geheel. Daarop ontstaat een gevecht tussen Beowulf en Grendel, waarbij Beowulf Grendel met zijn blote handen vermoordt. Later rekent hij ook nog af met Grendels moeder. 

Beowulf wordt later zelf koning der Geats, en zit 50 jaar op de troon. Aan het eind van het verhaal, moet Beowulf het tegen een vuurspuwende draak opnemen, die hem uiteindelijk doodt. Zijn neef Wiglaf doodt alsnog de draak en wordt de nieuwe koning. Hoewel de draak is verslagen, is het gehele land in rouw door de dood van Beowulf.   

Beowulf werd verschillende keren en door verschillende auteurs vertaald en bewerkt. Een bekende vertaling is die van de bekende J.R.R. Tolkien. Beowulf was ook een grote inspiratiebron voor Tolkiens “The Lord of the Rings”, zowel op vlak van thematiek als op stilistisch vlak.

Kelly Bennette is een Amerikaanse componist. In 2019 componeerde hij Beowulf – An Epic Tale, waarin hij 31 gebeurtenissen uit het verhaal van Beowulf op muziek zet.

O Magnum Mysterium
arr. Robert Reynolds

Een van de bekendste verhalen uit de Westerse overlevering is waarschijnlijk het kerstverhaal. 

De geboorte van Jezus wordt beschreven in de evangeliën van Lucas en Matteüs. 

Een interessant weetje is dat in deze geschriften er op geen enkel plaats sprake is van een os en een ezel, nochtans krijgen die in onze contreien jaarlijks een prominente plaats in de kerststal. Via een tekst van de profeet Jesaja in het oude testament, met de kribbe als verbindend element, slopen deze 2 dieren toch het kerstverhaal in zoals de meesten van ons het kennen.

O magnum mysterium, een tekst uit een Gregoriaans responsorium – kerkmuziek dus, gaat als volgt:

    O magnum mysterium,

    et admirabile sacramentum,

    ut animalia viderent Dominum natum,

    iacentem in praesepio!

    O beata virgo, cuius viscera

    meruerunt portare

    Dominum Iesum Christum.

    Alleluia!

Het eerste deel van dit gezang verwijst naar de dieren (de os en de ezel dus) die de net geboren Koning komen bewonderen in de kribbe. Het tweede deel van deze tekst verwijst naar de begroeting van de zwangere maagd Maria door haar nicht Elisabeth.

Dit stukje tekst vormde in de loop van de eeuwen een inspiratiebron voor verschillende componisten. In 1994 besloot ook Morten Lauridsen een poging te wagen en schreef een schitterend stuk voor 4-stemmig koor, waarmee hij in koormiddens wereldfaam verwierf. 

Robert Reynolds zette dit koorwerk om tot een muziekstuk voor harmonieorkest.

Dit werk is bedoeld als “een stil lied vol diepe innerlijke vreugde”, met muziek die zowel het mysterie van de menswording van God als Maria’s tedere liefde voor haar kind uitdrukt. Tegelijk verwijst een dissonant akkoord naar Maria’s verdriet om het toekomstige lijden en sterven van haar zoon.

Symphony No.1 - The Lord of the Rings
Deel V. Hobbits
Johan de Meij

J.R.R. Tolkien schreef zijn trilogie “The Lord of the Rings” (“In de ban van de Ring”), tussen 1937 en 1949. 

Hoewel het niet eenvoudig is de dermate omvangrijk en complexe trilogie in het kort weer te geven volgt hier de grote lijn: 

De Hobbit Frodo Balings krijgt van zijn oom Bilbo Balings een gouden Ring. Dit blijkt een magische ring te zijn die grote macht in zich draagt. De Ring is gesmeed door Sauron, de vertegenwoordiger van al het kwade in Midden-aarde. Sauron kan alleen verslagen worden als de Ring wordt vernietigd. Dit laatste kan enkel gebeuren in het vuur van de Doemberg in Mordor, waar de Ring ook gesmeed werd.

De vertelling begint in de Gouw en doorkruist hierna heel het westen van Midden-aarde tot aan het vijandelijke land Mordor. Het verhaal wordt afwisselend verteld vanuit het perspectief van de hobbits Frodo Balings, Sam Gewissies, Meriadoc Brandebok en Peregrijn Toek en vanuit het perspectief van de Doler Aragorn, de Dwerg Gimli, de Elf Legolas en de Tovenaar Gandalf. 

De Engelstalige titel van het werk verwijst naar de belangrijkste antagonist in het verhaal: de Zwarte Heerser Sauron, die ooit de Ene Ring creëerde om op die manier over de andere Ringen van Macht te regeren. 

Tolkien liet zich tijdens het schrijven van dit boek niet enkel inspireren door theologie en mythologie, maar ook door Europese sagen en verhalen, denk maar aan de vele kleurrijke figuren zoals dwergen, elfen en orks. Ook hebben Tolkiens eigen ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarin hij o.a. meevocht in de Slag aan de Somme en veel van zijn vrienden van voor die oorlog sneuvelden, in de totstandkoming van het werk een rol gespeeld.

De invloed van deze trilogie op de moderne fantastische literatuur – het fantasy genre - kan niet overschat worden.  

Dit boek gaf de de Nederlandse componist en dirigent Johan de Meij inspiratie voor zijn eerste symfonie: “The Lord of the Rings”. Hij schreef deze in de periode tussen maart 1984 en december 1987, dus lang vóór de filmtrilogie van Peter Jackson (met filmmuziek van Howard Shore). 

De symfonie van de Meij ging in première in Brussel op 15 maart 1988, uitgevoerd door de Koninklijke Muziekkapel van de Belgische Gidsen. De symfonie wordt nu beschouwd als één van de mooiste, zoniet het mooiste symfonisch werk voor harmonieorkest.

De eerste symfonie The Lord of the Rings bestaat uit vijf afzonderlijke delen, die ieder een figuur of een belangrijke episode uit het boek illustreren.

De delen zijn:

I. GANDALF (The Wizard)

II. LOTHLORIEN (The Elvenwood)

III GOLLUM (Sméagol)

IV. JOURNEY IN THE DARK

V. HOBBITS

Vorig jaar in november brachten we reeds het eerste deel. Vandaag brengen we het vijfde deel: HOBBITS .

Deel vijf schetst het onbezorgde en optimistische karakter van de Hobbits in een vrolijke volksdans; de daaropvolgende Hymne straalt de vastberadenheid en noblesse van het Hobbitvolkje uit. De symfonie eindigt niet uitbundig, maar wordt vredig en berustend afgesloten, in overeenstemming met de symbolische sfeer van het laatste hoofdstuk De Grijze Havens, waarin Frodo en Gandalf op een wit schip wegvaren en langzaam achter de horizon verdwijnen.

The adventures of Baron Munchausen
Bert Appermont

Wie heeft nog nooit gehoord van de ongelooflijke – en tevens ongeloofwaardige – verhalen van baron Munchausen ?

Baron Munchausen is een personage uit The Surprising Adventures of Baron Munchausen (vrij vertaald: de verrassende avonturen van baron Munchausen) van Rudolf Erich Raspe. Dit is een verhalenbundel uit 1785, gebaseerd op vertellingen van de Duitse avonturier baron Karl Friedrich Hieronymus von Münchhausen. Zijn verhalen waren in werkelijkheid gebaseerd op internationaal circulerende volksvertellingen, de zogenaamde leugenverhalen.  Velen kwamen van ver naar zijn kasteel om naar zijn vertellingen te luisteren, wetende dat ze heel sterk overdreven en ongeloofwaardig waren.  Je kan het beschouwen als stand-up comedy avant-la-lettre.

Vlaams componist Bert Appermont liet zich inspireren door vier hoofdstukken uit het oorspronkelijke boek. De muziek is geen letterlijke uitbeelding van deze hoofdstukken, ze roept eerder een bepaalde sfeer of beeld op, vaak met een vleugje humor. 

In het eerste deel "The Horse” horen we dat de baron tijdens een zware sneeuwstorm zijn paard aan een paal vastbindt waarna hij in een diepe slaap valt.  Wanneer de baron ontwaakt, is de sneeuw reeds gesmolten en bengelt zijn paard aan de spits van een kerktoren.

Alsof dat niet genoeg is, horen we in het tweede deel “Canonball” dat de baron op een afgeschoten kanonskogel springt om – in een belegerde stad – het vijandelijk kamp te kunnen bespioneren. Halverwege keert hij terug op een door de vijand afgeschoten te springen. 

Bij het kalme en melodieuze derde deel “Flight to the moon” vliegt de baron op een zwevend schip naar de maan, waar hij allerlei bijzondere wezens ontmoet.

Tenslotte daalt hij in het vierde deel “Journey through the Earth” in de krater van de vulkaan de Etna af en maakt een avontuurlijke reis dwars door de aarde heen.

Musical Daens Suite
Dirk Brossé

Pieter Daens is een documentaire-roman van Louis Paul Boon uit 1971 over de sociale en politieke strijd van de arbeiders in het fabrieksstadje Aalst ten tijde van de broers Adolf en Pieter Daens.

Het verhaal speelt zich af tussen 1885 en 1914. Pieter Daens treedt op als ik-verteller, omdat hij net als Boon zelf een sociaal bewogen dagbladschrijver met gevoel voor humor was.

Het verhaal is volledig gebaseerd op waargebeurde feiten. Veel historische figuren komen erin voor, waaronder bisschop Antoon Stillemans, katholiek partijvoorzitter Charles Woeste, burgemeester Victor Van Wambeke, daensist Hector Plancquaert en de socialisten Alfred Nichels, Edward Anseele en Camille Huysmans. 

In 1992 regisseerde Stijn Coninx de succesvolle film Daens. De scenaristen zijn Boon bij de verfilming van het boek in belangrijke mate trouw gebleven, maar focussen meer op het schrijnende leven in het arbeidersmilieu. Aan de historische personages uit de roman werden ook fictieve personages toegevoegd, zoals Nette Scholiers en Jan de Meeter. 

De film Daens neemt ons mee terug naar het Aalst van 1888. Na een conflict met bisschop Stillemans keert priester Adolf Daens terug naar zijn geboortestad Aalst. Hij trekt in bij z'n broer Pieter Daens, de uitgever van de krant Het Land van Aalst. De provinciestad is ook een nieuwe thuis voor plattelandsbewoners die de armoede ontvlucht zijn. Al ruilen ze de ene erbarmelijke omgeving voor de andere, want als textielarbeiders werken ze 6 dagen per week, 10 tot 12 uur per dag. Als de plaatselijke industrieel Borremans de helft van z'n fabrieksarbeiders ontslaat, is dat een bron voor nog meer ellende. Priester Daens trekt zich het leed van de arbeiders erg aan. Hij

leert Nette Scholiers kennen, net 17 maar niettemin al kostwinner voor een heel gezin. Daens kan niet hulpeloos toekijken en dus klaagt hij de wantoestanden in de textielfabrieken aan in de krant van z'n broer. Een actie die hem niet in dank wordt afgenomen door Charles Woeste, de voorzitter van de Katholieke Partij en bondgenoot van Borremans.

Daens wordt al snel op het matje geroepen bij bisschop Stillemans. Die verbiedt hem zich nog in te laten met politiek, zeker als het gaat om acties die de belangen van de Katholieke Partij kunnen schaden. Priester Daens legt het verbod van Stillemans naast zich neer. Meer nog: hij begint een eigen politieke partij, De Christene Volkspartij. Daens kan rekenen op de sympathie van liberalen en socialisten en schopt het tot volksvertegenwoordiger in het parlement. Daar laat Daens niet na om geregeld het spreekgestoelte te beklimmen en de schrijnende werk- en levensomstandigheden van het werkvolk aan te klagen. Woeste en co slaan genadeloos terug. Via hun vrienden bij de kerkelijke autoriteiten dwingen ze Daens zijn ambt van priester neer te leggen. Als zijn partij te machtig dreigt te worden, laten ook de socialisten en liberalen hem links liggen. Daens wordt uiteindelijk verguisd door kerk en staat, maar in zijn geliefde Aalst blijft hij tot aan zijn dood in 1907 ijveren voor een betere toekomst voor de arbeidersklasse,

De filmmuziek werd gecomponeerd door Vlaams componist en dirigent Dirk Brossé.

Op 4 oktober 2008 ging de musical Daens in première, een bewerking van de film, opnieuw met muziek van Dirk Brossé. Hij componeerde trouwens nog een aantal nieuwe melodieën voor de musical.

Wij brengen voor u vanavond een aantal fragmenten uit de musical, in een bewerking voor harmonie door Jan Rypens.